VLINDERTUIN DE ZINDERING: EEN PROJECT DAT ALLES EN IEDEREEN MET ELKAAR VERBINDT
Vlindertuin de Zindering is op zóveel manieren een vrolijk makend project! De tuin is ontstaan vanuit een unieke samenwerking tussen meer dan 100 enthousiaste vrijwilligers van Stichting TielCentrumXL, medewerkers bij de gemeente en bedrijven uit Tiel.
Het is een mooi sociaal project, dat – doordat we álles samen aanpakken – mensen met elkaar verbindt. Door de centrale ligging van de tuin kunnen passanten vaak de vrijwilligers zien als ze aan het werk zijn. Dat levert een hoop ontmoetingen, complimenten, gezelligheid en goodwill op.
De initiatiefnemers hebben als doel om de biodiversiteit te versterken door zoveel mogelijk vlinders, bijen en andere dieren een goede leefomgeving in onze stad te bieden. De tuin is ook een supergeschikte plek om kinderen en volwassenen meer te vertellen over het belang van biodiversiteit.
Het bewateringssysteem zit ook al zo mooi in elkaar: het ligt onder de grond, het werkt met water uit de gracht én het werkt op duurzame energie!
Een kunstproject gaat duidelijk maken hoe en wanneer het aan het werk is.
De prachtige bloemenzee waar je fijn even doorheen kunt wandelen of een tijdje in kunt zitten, heeft de leefbaarheid van het centrum van Tiel een enorme boost gegeven.
Tiel heeft er ook een toeristische trekpleister bij. De tuin vormt een mooie entree voor mensen die van buiten Tiel de stad in komen: het is de plek waar fietsers en wandelaars vanaf de Waal de stad in komen. En de Vlindertuin ligt boven op het dak van de enige parkeergarage in de stad. Als je als automobilist boven de grond uitkomt is het eerste wat je ziet de Vlindertuin. Letterlijk en figuurlijk een mooie binnenkomer!
We hebben als doel de biodiversiteit te versterken en zoveel mogelijk vlinders, bijen en andere dieren een goede leefomgeving in onze stad te bieden.
In het ontwerp is er rekening mee gehouden dat er zowel waardplanten als nectarplanten staan. Waardplanten zijn de planten waar rupsen van eten. Rupsen zijn vreselijk kieskeurig: ze lusten vaak maar enkele soorten planten. Nectarplanten leveren de nectar voor vlinders en bijen. In nectar zitten suiker en kleine hoeveelheden eiwitten en vitamines.
In het ontwerp is er ook rekening mee gehouden dat er – na elkaar – telkens andere bloemen bloeien die als voedsel dienen voor insecten, rupsen en larven. Alle planten zijn biologisch gekweekt en de bodem van het terrein is verbeterd met biologische compost en wormenmest.
Daarnaast willen we mensen enthousiasmeren om ook zélf een mooi, eigen groenproject(je) te starten met planten die goed zijn voor vlinders, bijen en andere insecten. Dat kan voortaan zelfs gratis met behulp van zaden uit de Zadenbibliotheek! (website nog in ontwikkeling)
Hieronder zie je de vlinders die we hopen te verwelkomen.
Als je op je pc of tablet met je muis of vinger over een foto beweegt, zie je de soortnaam oplichten. En als je op de foto’s klikt kun je ze mooi achter elkaar groot bekijken.
Atalanta
Blauwtje
Bont zandoogje
Citroenvlinder
Dagpauwoog
Distelvlinder
Gehakkelde aurelia
Grote vos
Klein koolwitje
Kleine vos
Kleine vuurvlinder
Kolibrievlinder
Koninginnepage
Landkaartje
Oranjetipje
Sleedoornpage
Scheefbloemwitje
Slim omgaan met water & duurzame energie
In de Vlindertuin hebben we hele stukken straatwerk weggehaald en vervangen door tuingrond, compost en planten. Hierdoor kan het water bij hoosbuien in de zomer beter wegstromen.
De manier van bewateren is ook bijzonder: we werken met regenwater uit de gracht. Door de hele tuin ligt – zo’n 25 cm onder het maaiveld – een buizen- en slangenstelsel van meer dan 5 kilometer lang. Het systeem is in 8 compartimenten verdeeld, waar één voor één het water naartoe geleid wordt. De stevige dikke buizen (de hoofdleidingen) brengen het water naar het compartiment. De wat dunnere slangen met gaatjes zijn daarop aangesloten en voorzien vervolgens het hele compartiment van water. 
Doordat de bevloeiing een eindje onder de grond plaatsvindt, vindt er veel minder verdamping plaats dan als je bijvoorbeeld zou sproeien.
De waterpomp in de gracht loopt op energie die geleverd wordt door zonnepanelen op het dak van Cultuurgebouw Zinder.
Kunstproject
Omdat dit een bijzonder bewateringssysteem is, is het eigenlijk jammer dat het zo verstopt ligt onder de grond. De pomp in de gracht ligt ook nog eens onder water en de zonnepanelen liggen juist weer onzichtbaar op grote hoogte. Daarom heeft Gera van der Leun een kunstproject ontwikkeld dat aandacht vraagt voor het bijzondere van dit bewateringssysteem. Zodra het in een bepaald compartiment aan het werk is, steekt juist dáár een bewegend kunstwerk zijn kop boven het maaiveld uit. Zo kun je altijd zien óf en waar het bewateringssysteem aan de gang is!
Dit kunstproject is nog niet geplaatst.
Het tuinontwerp
Tuinontwerper en hovenier Edwin Barendrecht heeft zich al vroeg in het proces aangesloten bij het project om de Vlindertuin te realiseren. Hij heeft in zijn ontwerp de planten zó bij elkaar geplaatst dat er in elk seizoen mooie combinaties en contrasten in vorm en kleur van bladeren en (ook uitgebloeide) bloemen te zien zijn.
De vraag vanuit Stichting TielCentrumXL was om de beplanting in alle periodes geschikt te laten zijn voor vlinders, bijen en andere insecten. We wilden ook graag alleen met biologisch plantgoed en biologische compost en wormenmest werken. Álles voor de vlinders en de bijen. Ook wilden wij graag uitgaan van de bestaande paden en de al aanwezige prunus bomen.
Edwin heeft deze uitgangspunten fantastisch weten te koppelen aan zijn eigen ontwerp-ideeën. Als beeldbepalende elementen heeft hij allereerst de drie grote ovalen van gras toegevoegd. Zo maakt hij de tuin nog toegankelijker voor publiek. Je kunt nu als bezoeker overal dichtbij komen.
Het is zíjn toevoeging aan het plan om ook de verhoogde border bij de Vlindertuin te betrekken. Hij toverde die in zijn ontwerp om in de ‘goudgele border’. Die ligt op de plek van de oude stadsgracht en verbeeldt de spiegeling van het goud-gele dak van het pal aan de Vlindertuin gelegen Cultuurgebouw Zinder. De overige plantvakken zijn juist ingeplant met planten die in allerlei verschillende kleuren bloeien, wat prachtige contrasten oplevert.
Het ontwerp voor de tuin is ook mooi ruimtelijk. Het is een tuin waarbij zeer bewust met verschillende hoogtes van de planten, doorkijkjes en zichtlijnen is gespeeld.
Omdat de planten ook nog eens mooi bij elkaar moeten staan in de opeenvolgende seizoenen wordt het in feite een duizelingwekkend 4D-ontwerp. Hulde aan Edwin: wat een plantenkennis en liefde voor planten heeft deze man!
In de Vlinderhof in het Maximapark in Utrecht heeft Edwin als vrijwilliger meegewerkt aan de uitvoering van het ontwerp van Piet Oudolf. Zo kon hij ons ook over het hele proces van de aanleg en het vrijwilligerswerk goed adviseren.
Sociale cohesie & leefbaarheid
De Vlindertuin is ook één groot sociaal project: de aanleg van de tuin was echt een feest. Een aantal zeer betrokken Tielse bedrijven deed het voorbereidende grondwerk. Daarna kwamen meer dan 100 vrijwilligers over een periode van 10 weken elke zaterdag helpen om de bijna 15.000 plantjes in de grond te zetten.
Op dit moment onderhouden wij de tuin elke zaterdagochtend met tussen de 10 en de 20 vrijwilligers. Het zijn heel gezellige ochtenden, waar hard gewerkt wordt maar ook goed ontspannen aan de koffietafel. Op doordeweekse middagen gaan kleine groepjes nog extra aan de slag; via een appgroep worden ruim 60 vrijwilligers van de plannen op de hoogte gehouden.
Kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen zijn allemaal op hun eigen manier betrokken bij de Vlindertuin en elkaar.
Wil je ook een keertje komen helpen? Geef je dan op via het contactformulier.
Doordat de Vlindertuin centraal is gelegen in de stad is er voortdurend een uitwisseling tussen vrijwilligers en voorbijgangers. Wij vermoeden dat de Vlindertuin in Tiel een naamsbekendheid heeft van zo’n 95%.
Ook onze website is een sociaal project
Mooi om te weten: twee van onze vrijwilligers plus een broer, een buurman en een goede vriend hebben deze website gebouwd. Een absoluut monnikenwerk om onder andere de complexe plattegrond van de tuin geschikt te maken voor de door hen ontwikkelde app waarmee je – al lopend door de tuin – allerlei informatie over de 240 plantensoorten kunt krijgen.
Die informatie is door meer dan 40 vrijwilligers bij elkaar gesprokkeld en geschreven. Door onze eigen vrijwilligers, maar ook door mensen die spontaan op onze oproep op Facebook hebben gereageerd!
Bijzondere samenwerking tussen inwoners, bedrijven en de gemeente
In het voortraject heeft beeldend kunstenaar & projectleider Gera van der Leun – vanuit Stichting TielCentrumXL – een bouwteam samengesteld van 6 personen die werkzaam zijn bij:
- de gemeente Tiel, die het terrein beschikbaar stelde en ons bij de algemene organisatie ondersteunde.
- Avri, het bedrijf dat veel voorbereidende werkzaamheden heeft uitgevoerd.
- ACW, het bedrijf dat het grondwerk en het aanleggen van het bewateringssysteem heeft uitgevoerd.
- Wildkamp, het bedrijf dat de materialen en de expertise voor het bewateringssysteem leverde.
- de ontwerper, Edwin Barendrecht, die het ontwerp voor de tuin heeft gemaakt en de organisatie van het aanplanten van 15.000 planten – en nu ook van het onderhoud van de tuin – op zich nam.
- en Gera zelf, die de algemene projectleiding, de fondsenwerving en de coördinatie van het vrijwilligerswerk heeft gedaan. Daarnaast verzorgde zij allerlei educatieve activiteiten rond de Vlindertuin en de bouw van de Zadenbibliotheek en komt er van haar hand een kunstproject in de tuin.
Er ontstond in dit team een grote betrokkenheid bij het project, waardoor op latere (ook lastige) momenten in het proces iedereen ontzettend fijn meedacht en meewerkte.
Dat de Vlindertuin in eerste instantie door Maureen Klijn als initiatiefvoorstel in de Gemeenteraad is ingebracht heeft de bekendheid met het project bij de gemeente en politiek goed gedaan.
Educatie
Beeldend kunstenaar Gera van der Leun ontwikkelt vanuit Stichting TielCentrumXL al sinds 2010 projecten voor de stad. Zij werkt hierbij samen met kinderen en jongeren om hen te laten ervaren dat ze op een creatieve manier invloed kunnen uitoefenen op hun directe leefomgeving.
In de korte tijd dat we met de Vlindertuin bezig zijn hebben we al heel wat educatieve activiteiten georganiseerd.
Zo hebben we onlinelessen over bijen, vlinders, planten en irrigatiesystemen georganiseerd en knutsellessen waarbij kinderen schilderijen of stopmotion-filmpjes maakten van vliegende vlinders. We hebben een heel co-creatietraject doorlopen met leden van de Kinderraad waarbij we tot een prachtig ontwerp voor de Zadenbibliotheek gekomen zijn. Daarnaast hebben we kadootjes gemaakt en plantjes gezaaid voor 130 inwoners van een verzorgingstehuis.
De Vlindertuin ligt midden in het Culturele Kwartier van Tiel. De tuin is letterlijk een enorm kleurrijk tapijt dat de culturele instellingen aan elkaar verbindt. Schouwburg en filmtheater Agnietenhof, Cultuurgebouw Zinder en Bibliotheek Rivierenland willen alle drie hun activiteiten graag koppelen aan de Vlindertuin. Zo gaan in de Vlindertuin natuur- en cultuureducatie hand in hand!
Zadenbibliotheek
Renate Olthof, die werkzaam is bij Bibliotheek Rivierenland (pal naast de Vlindertuin), opperde om ook een Zadenbibliotheek in het leven te roepen. Wat een fantastisch idee: wij willen heel graag dat door de Vlindertuin andere mensen enthousiast worden om ook zélf insectenvriendelijk te gaan tuinieren.
Het basis-idee: mensen kunnen hier gratis zaden lenen, die ze dan in hun eigen tuin of op hun balkon kunnen zaaien. En als die plantjes zelf ook weer gebloeid hebben, brengen ze weer wat zaden terug naar de Zadenbibliotheek. De Zadenbibliotheek staat daarnaast ook open voor andere zaden, bijvoorbeeld uit de moestuin. We willen graag alleen maar biologische zaden verspreiden omdat dat goed is voor vlinders, bijen en andere insecten.
Vrijwilligers van de bibliotheek gaan de Zadenbibliotheek beheren: dat wordt ook nog een hele klus.
Ontwerp van de Zadenbibliotheek
Marjan van Oeveren en Gera van der Leun startten een co-creatieproject op met leden van de Tielse Kinderraad. Ze lieten de kinderen brainstormen en knutselen over hoe een Zadenbibliotheek eruit zou kunnen zien. Het mooie was dat dat knutselen plaatsvond op de tafels van de Grote Raadzaal: dat zou de échte gemeenteraad eigenlijk ook weleens kunnen doen!
Het resultaat: circa 20 prachtige sprankelende, inventieve maquettes van karton met de meest inspirerende ideeën.
Marjan en Gera hebben vervolgens de maquettes van de kinderen goed bestudeerd en alle ideeën opgeschreven die erin zaten. En met zijn tweeën hebben zij ontwerpen gemaakt waar zoveel mogelijk ideeën van de kinderen in werden meegenomen.
Het basis-idee van een ronde, vrijstaande Zadenbibliotheek kwam van Dean, één van de kinderen. In dat basis-idee zijn vervolgens ook mooie ideeën van de andere kinderen meegenomen.
Gert-Jan van Ingen bood aan om de uitwerking naar een technische tekening op zich te nemen en heeft ervoor gezorgd dat het bedrijf (WSM) het zaag- en freeswerk heeft uitgevoerd. Marjan en andere vrijwilligers hebben het geheel in elkaar gezet.
De bijzondere knopjes van alle laatjes zijn gemaakt van geglazuurde keramiek. De vormen zijn geïnspireerd door de vormen van zaden. De Zadenbibliotheek: een absolute must-see in Tiel!
De mooiste entree van de stad die Tiel zich kan wensen
Vlindertuin de Zindering is natuurlijk ook een 2.300 m2 groot visitekaartje voor Tiel: welke stad heeft er nou zo’n prachtige, kleurrijk bloeiende tuin middenin de stad liggen? Letterlijk en figuurlijk een mooie binnenkomer, precies op de plek waar wandelaars en fietsers de stad in komen. En het mooie is dat de Vlindertuin op het dak van de enige parkeergarage in Tiel ligt – dus als mensen Tiel per auto bezoeken is het eerste dat ze zien als ze boven de grond komen deze prachtige tuin.
Vlindertuin de Zindering & Zadenbibliotheek Tiel: een leuk dagje uit!
Vlindertuin de Zindering & Zadenbibliotheek Tiel worden samen een nieuwe toeristische trekpleister voor Regio Rivierenland. Als we íets verder zijn, willen we de tuin ook regionaal, nationaal en internationaal gaan promoten. Sinds de aanleg komen er al veel aanvragen van tuinclubs binnen voor rondleidingen.
We hebben ook een mooi verhaal te vertellen. Vlindertuin de Zindering is een feel-good-voorbeeldproject voor de regio op het gebied van klimaat en milieu. Het versterken van de biodiversiteit en het goed omgaan met bestuivende insecten hebben natuurlijk grote urgentie voor het ons omringende fruitteeltgebied! Het slim omgaan met water, een bewateringssysteem dat werkt met water uit de gracht en loopt op duurzame energie past perfect in deze tijd van klimaatadaptatie en energietransitie.
Met de Vlindertuin en het bijbehorende kunstproject willen wij het Culturele Kwartier meer tot één geheel smeden. De aan de Vlindertuin gelegen culturele instellingen (Cultuurgebouw Zinder, Bibliotheek Rivierenland en Schouwburg en filmtheater Agnietenhof) willen hun activiteiten, zoals workshops, voorleesmiddagen en optredens, combineren met de Vlindertuin.
Bijzondere financiering
De fondsenwerving is ongelooflijk voorspoedig en snel verlopen. Tussen de eerste stappen op dit vlak en de realisering van de Vlindertuin zat maar een jaar tijd. In die tussentijd heeft Gera 30 fondsen en bedrijven bereid gevonden een financiële bijdrage aan ons project te leveren.
en recentelijk als redder in nood toen de waterpomp defect raakte: Aan de Linge Recreatie!
Onze dank is groot
Crowdfundingsacties
Ook zijn er twee grote crowdfundingsacties opgezet, die dankzij uitgebreide aandacht in de lokale en regionale pers en een intensieve campagne op social media heel succesvol waren. Vrijwilligers hebben er honderden kadootjes voor gemaakt.
(klik op de foto’s voor groter formaat)